Cây xạ đen còn được gọi là cây dây gối, quả nâu, dân tộc Mường gọi là cây ung thư, tên khoa học gọi là Celastrus hindsu Benth. Thân cây dạng dây dài 3-10m. Cành tròn , lúc non có màu xám nhạt, sau chuyển sang màu nâu, có lông, về sau có màu xanh.
Xạ đen là loại cây thuốc nam mọc tự nhiên trong các khu rừng của nước ta nhưng nhiều nhất vẫn là tập trung ở phía Bắc tỉnh Hòa Bình. Nơi đây có khí hậu phù hợp để cây xạ đen có thể phát triển một cách tươi tốt và cho ra chất lượng thuốc chữa bệnh tốt nhất.
1. Phân bố
Xạ đen có nhiều ở Trung Quốc và một số quốc gia khác trên thế giới. Hầu hết, mọi quốc gia dùng loài cây này đề điều trị và phòng ngừa một số bệnh liên quan đến ung thư.
Tại Việt Nam, cây xạ đen xuất hiện ở Hòa Bình là chủ yếu. Ngoài ra, một số tỉnh miền núi phía Bắc cũng có cây này nhưng rải rác chứ không nhiều như ở Hòa Bình.
Trong thời gian từ năm 2002 đến nay, loài cây này được sử dụng nhiều nên được trồng ở nhiều nơi. Thậm chí, trong vườn nhà của gia đình cũng trồng xạ đen để dùng làm thuốc chữa bệnh khi cần thiết.
2. Công dụng của cây xạ đen đối với sức khỏe con người
Tác dụng dược lý chủ yếu được nghiên cứu và ghi nhận của cây xạ đen gồm:
– Chống lại khối u: hợp chất polyphenol, flavonoid, quinone trong xạ đen có khả năng chống lại sự hình thành khối u đồng thời ức chế ngăn cản tế bào ung thư phát triển và làm cho chúng hóa lỏng nên dễ bị tiêu hủy từ đó hạn chế khả năng di căn của khối u.
– Chống oxy hóa: mọi hoạt chất có trong loại cây này đều có thể chống lại gốc tự do và khiến cho tác hại của nó đến tế bào bị giảm xuống.
– Duy trì huyết áp ổn định: dùng xạ đen mỗi ngày có thể ổn định huyết áp, nhất là với những người cao huyết áp. Riêng với người huyết áp thấp, muốn ổn định thì khi dùng xạ đen nên cho thêm vài lát gừng vào.
– Cải thiện chức năng và giải độc cho gan: hoạt chất có trong cây xạ đen có thể hỗ trợ điều trị xơ gan, viêm gan, men gan cao, chống lại các bệnh gan thứ phát.
– Cải thiện giấc ngủ và cảm giác ngon miệng: xạ đen tương đối tốt với người bị suy nhược cơ thể, mất ngủ thường xuyên, bị thiếu máu. Không những thế, loại cây này còn cải thiện tuần hoàn máu, giúp hỗ trợ chữa trị chứng chóng mặt hoa mắt.
3.Bộ phận sử dụng và liều dùng
– Bộ phận có thể sử dụng của cây xạ đen
Cành, lá, thân của cây xạ đen đều có thể dùng được. Phần lá cây có thể thu hoạch mọi thời điểm trong năm nhưng phần cành và lá cần đợi đến lúc cây già mới thu hoạch vì khi đó mới có dược tính cao.
Sau khi thu hoạch, đem các phần của cây xạ đen đi rửa sạch sau đó để ráo nước, cắt thành từng đoạn ngắn rồi đem sấy hoặc phơi khô. Khi đã hoàn tất khâu sơ chế, xạ đen được đóng túi để vào nơi thoáng mát, khô ráo để đem ra sử dụng dần.
– Liều lượng dùng xạ đen
Tùy vào bài thuốc hoặc dạng dược liệu được bào chế mà liều lượng sử dụng cây xạ đen sẽ có sự khác nhau. Khuyến cáo mỗi ngày chỉ nên dùng tối đa 70g cây xạ đen. Để đạt công dụng tốt nhất cho sức khỏe, trước khi sử dụng, người dùng nên tham vấn ý kiến của bác sĩ.
4. Cách sử dụng cây xạ đen
Mặc dù xạ đen là một loại dược liệu tự nhiên tương đối lành tính nhưng nếu dùng sai cách và liều lượng vẫn có thể dẫn đến một số tác dụng phụ như: đầy bụng, chóng mặt, đi ngoài, buồn ngủ,… Nếu dùng các bài thuốc từ xạ đen để điều trị ung thư kết hợp với các loại thuốc Tây thì nên uống thuốc cách nhau tối thiểu 30 phút để tránh tương tác thuốc và đạt được hiệu quả tốt nhất.
Nấu nước xạ đen uống với liều lượng phù hợp mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe
Người bị bệnh thận không nên dùng xạ đen để tránh nguy cơ suy giảm chức năng thận. Phụ nữ mang thai và đang cho con bú, trẻ nhỏ dưới 5 tuổi cũng là những đối tượng không nên dùng xạ đen.
Ngày nay, người ta đã nghiên cứu và chế biến xạ đen thành trà nhằm tiện lợi hơn cho việc sử dụng.
Trà xạ đen Thảo An được sản xuất với nguyên liệu xạ đen được trồng từ vùng Thiên Cấm Sơn. Xạ đen được trồng ở vùng này có được tính cao nhất, mang mùi hương thơm nhẹ và vị ngọt thanh – đặc trưng của xạ đen được trồng tại Thiên Cấm Sơn
6. Một số lưu ý khi dùng Xạ đen
Cũng như nhiều loại thuốc và thảo dược khác, trước khi sử dụng cây xạ đen làm dược liệu cần tham khảo ý kiến của thầy thuốc, bác sĩ để tránh gặp tác dụng phụ hoặc tương tác thuốc. Một số lưu ý đối với cây xạ đen cần thận trọng khi sử dụng bao gồm:
- Không dùng vượt quá liều lượng cho phép vì có thể làm tụt huyết áp, gây hoa mắt, chóng mặt.
- Thuốc hoặc trà từ cây xạ đen sau khi nấu hoặc hãm cần pha vừa đủ, đúng liều lượng và dùng hết trong ngày. Tránh để thuốc qua đêm khi sử dụng sẽ làm đau bụng, đi ngoài và đầy bụng.
- Xạ đen có tác dụng an thần và chữa mất ngủ nên có thể gây ngủ gà, ngủ gật.
- Không nên sử dụng đối với người bị bệnh thận vì có thể làm suy thận.
- Không được tự ý tăng giảm liều lượng hoặc phối hợp với các loại dược liệu khác để tránh gây ra những tác dụng không mong muốn.
- Phụ nữ đang mang thai hoặc nuôi con cho bú, trẻ nhỏ dưới 5 tuổi là những đối tượng không được sử dụng, nếu muốn dùng xạ đen để điều trị các bệnh ung thư cần hỏi ý kiến của bác sĩ.
- Không sử dụng thức uống có cồn, các loại thực phẩm như cà pháo, đậu xanh, măng chua, rau muống,… khi uống cây xạ đen vì có thể làm giảm tác dụng.
- Nếu đang dùng thuốc Tây y để điều trị, nên uống thuốc Tây và các bài thuốc từ cây xạ đen cách nhau tối thiểu 30 phút để đạt hiệu quả và tránh tương tác thuốc.
Cây xạ đen là loại thuốc nam rất quý nhờ đặc tính phòng chống bệnh ung thư. Ngoài ra, cây còn có tác dụng an thần, giải tỏa căng thẳng, tăng cường hệ miễn dịch và điều trị các bệnh về gan,…
