1. Tắc ruột là gì?
Tắc ruột là tình trạng suy giảm cơ học đáng kể hoặc bị ngừng hoàn toàn việc vận chuyển các chất trong ruột do bệnh lý gây tắc ruột. Các triệu chứng bao gồm đau thắt, nôn ói, bí trung đại tiện, không có hơi. Chẩn đoán dựa vào lâm sàng, xác định bởi chụp phim X-quang bụng. Điều trị gồm bồi phụ lại khối lượng tuần hoàn, hút dịch qua sông mũi dạ dày, và phẫu thuật trong hầu hết các trường hợp tắc ruột hoàn toàn.
2. Triệu chứng và dấu hiệu của tắc ruột
Về lâm sàng, một số triệu chứng tắc ruột thường biểu hiện ra bên ngoài sớm nhất chính là:
- Đau bụng, chướng bụng
Đau bụng là dấu hiệu tắc ruột được cảnh báo sớm nhất, người bệnh có thể bị đau từng cơn, đột ngột hoặc dữ dội rồi giảm dần, khoảng 2 – 3 phút sau lại xuất hiện các cơn đau khác. Ban đầu cơn đau bụng ở người bệnh tắc ruột chỉ khu trú ở một vùng bụng, sau đó đau lan tỏa ra toàn bụng.
- Buồn nôn, nôn liên tục
Đâu là triệu chứng tắc ruột rất thường gặp, hầu như bệnh nhân nào cũng gặp phải, có nhiều người không bị nôn mà chỉ buồn nôn. Nếu xuất hiện nôn thì có thể kèm theo các cơn đau, người bệnh nôn ra thức ăn trước rồi sau đó nôn ra nước mật, dịch tiêu hóa và phân.
- Bí trung đại tiện
Bí trung tiện, đại tiện chính là dấu hiệu tắc ruột giúp bác sĩ có thể chẩn đoán chính xác tình trạng tắc ruột ở người bệnh. Đây là triệu chứng quan trọng, chứng tỏ sự bí tắc hoàn toàn các chất trong lòng ruột của người bệnh. Tuy nhiên, dấu hiệu bí trung tiện, đại tiện có thể xảy ra muộn bởi thời gian đầu bị tắc ruột thì ruột vẫn còn co bóp đẩy hơi và phân ở phía dưới chỗ bị tắc ra ngoài, đến khi hơi và các chất ở bên trên chỗ bị tắc không xuống được nữa thì bệnh nhân mới có triệu chứng bí trung đại tiện.
- Bụng căng, gõ vang
Đối với bệnh nhân bị hội chứng tắc ruột mà gầy thì thành bụng mỏng và sờ thì có thể thấy quai ruột nổi hằn lên thành bụng, khi chiếu ánh sáng vào bụng thì có thể nhìn thấy sóng nhu động ở các quai ruột nổi cộm lên và di chuyển như rắn bò bên dưới da bụng. Dấu hiệu tắc ruột này còn được gọi là hiện tượng rắn bò gặp trong tắc ruột cơ học.
Ngoài những dấu hiệu tắc ruột có thể nhận biết sớm thì để chẩn đoán chính xác vị trí tắc và nguyên nhân, cơ chế tắc ruột, các bác sĩ sẽ chỉ định cho người bệnh thực hiện các xét nghiệm cơ bản như chụp X-quang, siêu âm…
3. Thực phẩm dễ gây tắc ruột
3.1. Quả hồng
Mặc dù quả hồng ăn rất ngon và có giá trị dinh dưỡng, nhưng không phải ai cũng có thể ăn hoặc ăn nhiều hồng được. Nguyên nhân là quả hồng còn có chứa chất tanin gây ra vị chát và chất pectin. Chất này có nhiều trong vỏ và quả hồng xanh chưa chín kỹ.
Tanin và pectin là những chất làm săn niêm mạc ruột, ảnh hưởng nhu động ruột. Khi ăn nhiều hồng, nhất là ăn khi đói, các chất này cộng với chất xơ trong quả hồng sẽ kết tụ dưới tác dụng của axit dạ dày gây đầy bụng, khó tiêu, buồn nôn…
Ăn nhiều sẽ vón lại, tạo thành khối bã ở khu vực ruột non, không được đẩy ra ngoài theo đường bài tiết tự nhiên, chúng sẽ gây tắc nghẽn đường tiêu hóa.
Người cao tuổi, trẻ nhỏ ăn quả hồng cũng dễ bị táo bón, tắc ruột, nếu không được cấp cứu kịp thời, để lâu có thể gây thủng ruột.
3.2. Ổi
Quả ổi chứa nhiều chất dinh dưỡng, đặc biệt là hàm lượng vitamin C cao rất tốt cho sức khoẻ. Tuy nhiên nếu ăn nhiều hoặc ăn ổi ương, ổi non còn nhiều chất chát sẽ có hại cho người bị bệnh dạ dày hoặc táo bón. Kể cả ăn ổi chín, nếu không bỏ hạt ổi cũng gây khó tiêu, cản trở tiêu hóa.
Trên thực tế có nhiều trường hợp trẻ phải nhập viện cấp cứu vì bị tắc ruột do ăn nhiều ổi hoặc ăn quá nhiều hạt gây tắc ruột non.
3.3. Quả sung
Quả sung là một trong những loại trái cây nhiều chất xơ tự nhiên. Tuy nhiên nếu ăn quá nhiều loại quả này, nhất là lúc đói, các chất tanin cộng với hàm lượng chất xơ cao sẽ kết tụ dưới tác dụng của axit dạ dày khiến đầy bụng, khó tiêu. Ăn nhiều sẽ vón lại tạo thành khối bã rắn chắc, dễ dẫn đến tắc ruột.
3.4. Hồng xiêm
Ăn hồng xiêm tốt cho sức khỏe đường ruột nhưng ăn quá nhiều chúng có thể gây ra các vấn đề về tiêu hóa. Nếu ăn quá nhiều hồng xiêm, lượng chất xơ tăng lên sẽ tạo thành lớp màng ngăn chặn quá trình tiêu hóa thức ăn trong dạ dày.
Ngoài ra chất tannin có rất nhiều trong quả hồng xiêm, đặc biệt là hồng xiêm chưa chín kỹ cũng là nguyên nhân gây khó tiêu, đầy hơi, táo bón, thậm chí tắc ruột.
3.5. Măng
Măng cũng là loại thực phẩm phổ biến gây tắc ruột. Dù lượng chất xơ trong măng giúp cải thiện đường tiêu hóa nhưng với những người bị đau dạ dày ăn măng khiến cho việc tiêu hóa trở nên khó khăn hơn. Tình trạng ứ đọng thức ăn trong dạ dày khiến thức ăn bị lên men, sinh khí và gây ợ chua, đầy bụng, đau dạ dày…
Đặc biệt, măng già và măng khô thì lượng chất xơ càng nhiều, càng làm tăng nguy cơ đau dạ dày và một trong những thủ phạm dễ gây tắc ruột khi ăn.
Để phòng tránh tắc ruột do bã thức ăn, ThS. BS. Nguyễn Ngọc Đan khuyên mọi người nên lưu ý thực hiện chế độ ăn uống, sinh hoạt tốt, đặc biệt là các đối tượng có nguy cơ cao như: người cao tuổi, răng kém, bệnh nhân sau cắt dạ dày…
- Thức ăn phải nấu chín, mềm…
- Cần uống đủ nước, trung bình 1,5- 2l nước/ngày
- Chế độ ăn bổ sung các loại rau xanh, mềm, có độ nhớt như: rau đay, mùng tơi, đậu bắp… giúp hệ tiêu hoá lưu thông thuận lợi.
- Ăn chậm, nhai kỹ, tránh thói quen ăn quá nhanh, nhai không kỹ là một trong những nguyên nhân dẫn đến nguy cơ gây tắc ruột do bã thức ăn.
- Không nên nuốt những thức ăn dai, cứng như gân, sụn để tạo thành nhân cho thực phẩm khác kết dính, vón cục hay ăn trái cây (như nhãn, vải, táo) mà nuốt luôn cả hạt.
- Hạn chế ăn các loại thực phẩm có nhiều chất tanin như: hồng ngâm, xoài xanh, ổi… và thức ăn có nhiều chất bã xơ như măng, mít…
